Good work, Dickens Translation Group. Here are your new assignments. (Updated)
Good thing we’re not translating from this manuscript. Manuscript pages of Great Expectations from Cambridge University Press/The Townsend Collection, Wisbech & Fenland Museum.
Our Tagalog translation of Great Expectations seems to be going well so let’s continue. We want to recruit more volunteers for the Dickens Translation Group so in this round we’re going to keep the assignments to a manageable two pages each. Your translation is due on Saturday, 28 January 2012. After this round we can assign whole chapters to our fearless volunteers.
If you’d like to participate in our Dickens bicentennial project, drop us a line in Comments. Do not worry about your Tagalog writing skills; when the material is ready we will consult a proper editor.
First we need to fill in the gaps left by the volunteers who disappeared.
giancarlo: Chapter 2, from “She concluded by throwing me” to “…his manner always was at squally times.”
lastdodobird: Chapter 2, from “He turned it about in his mouth” to “…it’s a mercy you ain’t Bolted dead.”
cdlaclos: Chapter 2, from “I tried it with the load upon my leg” to “From the Hulks.”
* * * * *
Now the continuation of Great Expectations (Marangyang Inaasahan?) by Charles Dickens.
Chapter 3
1. Akyat-Bahay Gangster: “I thought he would be more glad”…”as to the politeness of making the remark.”
2. oberstein: “There’s no more time to be got where that came from”…(Chapter 4) “Not a doubt of that, I thought.”
3. kotsengkuba: “Perhaps if I warn’t a blacksmith’s wife”…”without bringing with it any relief to my feelings, and the company came.”
4. goneflyingakite: “Mr. Wopsle, united to a Roman nose and a large shining bald forehead”…”and he always did so at dinner-time by giving me gravy, if there were any.”
5. greeneggsnham: “There being plenty of gravy today”…”‘Have a little brandy, uncle,” said my sister.”
6. chigaune: “O Heavens, it had come at last!”…”Here you are, look sharp, come on!”
Chapter 5
7. PinoySpag: “The apparition of a file of soldiers”…”‘Good stuff, eh, sergeant?’ said Mr. Pumblechook.”
8. marcku: “‘I’ll tell you something,’ returned the sergeant”…”Mr. Wopsle not to tumble on his Roman nose, and to keep up with us.”
9. turmukoy: “The soldiers were in front of us”…”He’s a gentleman, if you please, this villain.”
10. jaime: “Now, the Hulks has got its gentleman again”…”that two or three times we had to halt while they rested.”
11. girlfriday0104: “After an hour or so of this travelling”…”and went out, as if it were all over with him.”
* * * * *
We welcome our latest volunteers dibee, samutsari, Chus and jules. Your homework:
12. dibee: Chapter 6 (It’s only 2 pages)
Chapter 7
13. samutsari: “At the time when I stood in the churchyard”…”and Joe received it as a miracle of erudition.”
14. Chus: “‘I say, Pip, old chap!”…”that I asked him if he had made it himself?”
15. jules: “‘I made it,’ said Joe”…”as if it began with at least twelve capital Bs.”
Answers to questions you might be asking, unless you wandered onto this site purely by accident >>>
January 18th, 2012 at 13:28
I want to participate (Nais kong lumahok). Hmmm, not bad, I think I can do this.
January 18th, 2012 at 14:06
i also want to volunteer ms. j.
btw, got the 3 books i won in one of the lit wit challenges. i’m so happy. the 2011 almanac that i won via raffle was not available though. must have been forfeited because of my procrastination. is there a chance i can still get it ms. j?
January 18th, 2012 at 15:54
For the title translation, I’d like to suggest “Karangyaang Inaasahan”.
January 18th, 2012 at 23:15
Nice. I just got word that I’m still on bedrest for two more weeks. This’ll keep me occupied :))))
January 18th, 2012 at 23:59
Sounds fun. Join akeshiwa!
January 19th, 2012 at 09:04
O dili kaya ay “Marangyang Pagaasam”
January 19th, 2012 at 09:56
Nais ko ring mapabilang sa pagsasalin ng aklat na ito sa ating sariling wika. :-)
January 19th, 2012 at 19:21
count me in!
January 20th, 2012 at 16:29
“The wonder and consternation with which Joe stopped on the threshold of his bite and stared at me…” — oh my lord what have I gotten myself into? :p
January 20th, 2012 at 23:16
Unsolicited advice: wonder = pagtataka; consternation = pangingilabot, panghihilakbot; threshold = hangganan, pagitan; stare = tumitig. Try to work those into a rough draft of a Tagalog sentence and refine it until (1) it conveys nearly the same meaning as the Dickens original, and (2) it sounds like a normal (though slightly elevated and serious) Tagalog sentence.
I’ve found that translating Dickens forces one to really comprehend very clearly what he is talking about — not only get a vague idea of what might be going on, but really really understand what is being described — because a good test of comprehension is restating the message in another language (that one is supposed to be equally fluent in).
And obviously, it forces one to sharpen one’s writing skills in Tagalog — a humbling experience especially for faux-Tagalogs (Bulacan-raised and -schooled!) like me.
January 21st, 2012 at 00:47
hey, i still have another half book reading backlog but i’m really looking forward to doing my assignment this coming week. also, i’m having a hard time reading the online version so i bought myself a print. was looking for a penguin classic but english books here in the dessert is a little scarce. got the wordsworth edition print instead.
magarbong hangarin ftw!
January 21st, 2012 at 16:00
(Base sa mga inimungkahi ni chigaune, nais kong palitan ang ilang mga salita sa aking huling isinumite:
mincemeat – pikadilyo
brandy – agwardyente
tubig ng Espanyol liquorice – tubig ng Espanyol na anis
pie – pastel
Sa ngayon, hindi ako sigurado kung paano isalin ang ‘Make ready! Present! Cover him steady, men!’)
“Wala akong tinira niyan sa pinagkunan ko.” Napilit akong iphahiwatig ito dahil sa katotohanan na tiyak.
“Tirhan ko siya? Sino siya?” sabi ng ating kaibigan na tumigil sa langutngot ng balat ng pastel.
“Yung binata. Yung ibinanggit mo. Na nagtatago kasama mo.”
“Oh ah!” sagot niya, na may kasamang magaralgal na tawa. “Siya? Oo, oo! Ayaw niya ng tsibog.”
“Nung nakita ko po, mukhang gusto po niya,” sabi ko.
Tumigil ang lalaki sa pagkain, at tiningnan ako na may halong pag-iingat at pagkagulat. “Nakita? Kailan?”
“Ngayon lang po.”
“Saan?”
“Doon po,” sabi ko habang nakaturo; “Banda doon, kung saan nakita ko po siyang nag-iidlip, at akala ko po ay kayo.”
Hinawakan niya ang kuwelyo ko at minasdan niya ako nang mabuti, na akala ko ay ang kanyang unang tangka na gilitan ang leeg ko ay bumalik.
“Magkahawig po ang suot niyo, ngunit may sumbrero,” ipinaliwanag ko, habang nanginginig; “at—at”—ako ay nababalisa sa pag-ingat sa sasabihin ko—”at may—kaparehong rason kung bakit kailangang humiram ng kikil. Hindi niyo po ba narinig ang kanyon kagabi?”
“May pagpaputok!” sabi niya sa sarili niya.
“Bakit hindi po kayo sigurado,” isinagot ko, “narinig po namin sa bahay, at mas malayo po iyon at nakasara po ang aming mga pinto at bintana.”
“Aba, kita mo!” sabi niya. “Kapag nag-iisa ka sa lugar na ganito, na nahihilo sa gutom, sa nakamamatay na lamig at paghahangad, wala kang naririnig buong gabi, ngunit mga namumutok na baril at nagtatawag na mga boses. Rinig? Nakikita niya ang mga sundalo, suot ang kanilang pulang damit na naiilawan ng mga sulo, habang pinapaligiran siya. Itinatawag ang numero niya, naririnig ang paghamon sa kaniya, naririnig ang lagitik ng mga baril, naririnig ang mga utos ‘Humanda kayo! Harap! Sundan niyo lang siya!’ at nang hawakan—wala! Aba, kung may nakita akong isang humahabol sa akin kagabi, nakahelera ang mga buwisit habang pumapadyak-padyak—nakakakita ako ng isang daan. At ang paputok! Aba, nakikita ko ang pagyanig ng yagim sa bawat putok ng kanyon na tila’y kalagitnaan ng tanghali,—Nguni itong lalaki”; sinabi niya ito na parang nalimutan niyang naroon ako; “may napansin ka ba sa kanya?”
“Nalamog ng mga pasa ang mukya niya,” sabi ko, naalala ang halos hindi ko alam.
“Hindi dito?” ibinulalas ng lalaki, at walang-awang isinampal ang kanyang kaliwang pisngi.
“Opo, diyan!”
“Nasaan siya?” Isiniksik niya ang natitirang pagkain sa kanyang bulsa. “Ipakita mo sa akin kung saan siya pumunta. Hihilain ko siya na parang aso. Lecheng bakal ito sa binti ko! Pakiabot mo nga iyang kikil, bata.”
Itinuro ko kung saang direksyon sa dagim ang nagtago sa lalaking iyon, at sandali siyang tumingin siya paroon. Ngunit nakaupo siya sa mabaho at basang damo, kumakatkat sa bakal na parang baliw, at hindi pinapansin ako o ang kanyang binti na may lumang duguang gasgas na hindi niya pinansin dahil tila hindi niya nararamdaman ang tama ng kikil. Muli akong natatakot sa kanya, ngayon na galit siyang nagmamadali, at ako ay takot rin dahil tumatagal ang aking pag-uwi. Sinabi ko sa kanya na kailangan kong umuwi, ngunit hindi niya ako pinansin, kaya akala ko ang dapat kong gawin ay kumawala. Ang huling nakita ko sa kanya ay nakatungo ang kanyang ulo sa kanyang tuhod at sinisikaping alisin ang bakal na nakagapos sa binti niya, habang inuungulan ng pagmumura. Ang huling narinig ko sa kanya, nang tumigil ako sa dagim para marinig, ginagamit pa rin ang kikil.
IKAAPAT NA KABANATA
Inaasahan kong makakita ng Konstabularyo sa kusina, naghihintay para kunin ako. Ngunit walang Konstabularyo doon, at wala pang nadidiskubre sa pagnanakaw. May ginagawa si Gng. Joe sa paghahanda ng bahay para sa mga pagdiriwan ng araw, at si Joe ay napunta sa may sukdulan ng kusina para mailayo siya sa alikabok—isang bagay na ang kapalaran niya’y maya’t mayang laging napupunta sa kaniya, habang ang aking kapatid ay masusing naglilinis ng sahig ng kanyang bahay.
“At saan ka napadpad, ha?” ang Pamaskong pagpugay ni Gng. Joe, nang nagpakita ako at ang aking budhi.
Sinabi kong nakiparinig ako ng masasayang awiting Pamasko. “Ah! Aba!” siniyasat ni Gng. Joe. “Maaaring mas malala ang nagawa mo.” Walang pangamba niyan, isip ko.
January 21st, 2012 at 16:57
Translation of ‘Great Expectations’, Chapter 4: Starting from
“O Heavens, it had come at last” to ”Here you are, look sharp, come on!”
Mahabaging langit, heto na sa wakas! Malalaman n’yang malabnaw iyon, at sasabihin nyang malabnaw iyon, at patay na ako! Hinawakan ko nang mahigpit ang paa ng lamesa sa ilalim ng mantel, gamit ang parehong kamay, at hinintay ang aking kapalaran.
Lumabas ang ate ko para kunin ang botelyang bato, bumalik hawak ang botelya, at isinalin ang agwardyente ng mama: wala nang ibang may gusto niyon. Nilaro ng pesteng mama ang kanyang baso,–inangat ito, inaninag sa liwanag, inilapag,–pinahaba ang aking pagdurusa. Sa puwang na iyon, sina Gng. Joe at Joe ay maliksing nagliligpit ng lamesa para sa pastel* at pudding.
‘Di ko maialis ang tingin sa mama. Pirming nakakapit ng mahigpit sa may paa ng lamesa gamit ang aking mga kamay at paa, pinagmasdan ko ang pesteng nilalang na paglaruan ang kanyang baso, angatin ito, ngumiti, itingala ang kanyang noo, at ubusin ang kanyang agwardyente. Pagkatapos ay biglaang nabalot ang grupo ng labis na pagkagulat, dahilan sa hangos na pagtayo ng mama, kanyang pag-ikot–ng makailang beses–sa pagsasayaw ng isang nakadidismayang pakisay-kisay na sayaw na parang sa isang may-sakit, at matuling paglabas sa pintuan; pagkatapos ay natanaw sya mula sa bintana, na mapwersang naluluhod at dumadahak, gumagawa ng mga nakatatakot na porma ng kanyang mukha, at nakikitaang wala sa kanyang pag-iisip.
Kumapit ako ng mahigpit, habang si Gng. Joe at Joe ay tumakbo papunta sa kanya. Hindi ko alam kung paano kong ginawa, ngunit alam kong napaslang ko sya nang kung papaano. Sa aking napakasamang sitwasyon, kaluwagan sa pakiramdam ang hatid nang ipasok na muli ang mama, at nang kanyang estimahin ang mga kasama’t nakitang sila’y kritikal laban sa kanya, siya’y lumubog sa kanyang upuan sabay sa isang makabuluhang pagsinghal ng “Alkitran!”
Nasidlan ko nga ang botelya mula sa banga*** ng alkitrang may tubig. Alam kong lalala pa siya sa mga susunod na sandali. Nausod ko ang lamesa, tulad ng isang esperetista sa panahon ngayon, sa pamamagitan ng lakas ng aking nakakubling pagkakakapit dito.
“Alkitran!” ang hiyaw ng aking ate, sa pagkamangha. “Ano? Paanong mapupunta ang alkitran diyan?”
Ngunit si Tiyo Pumblechook, na omnipotente** sa kusinang iyon, ay ayaw sa sabing iyon, ayaw sa paksang iyon, at iwinaksi lahat sa isang imperyal na kumpas ng kanyang kamay, at humingi ng mainit na hinyebra at tubig. Ang aking ate, na kasulukuyang naging lubhang mapagnilay, ay kinailangang puspusang ipatungkol ang sarili sa pagkuha ng hinyebra, mainit na tubig, asukal, balat ng limon, at sa paghalo ng mga iyon. Kahit papaano, sa panahong iyon, ako’y ligtas. Nakakapit pa rin ako sa paa ng lamesa, ngunit ngayon ay hawak na ito na may alab ng pagpapasalamat.
Unti-unti, ako’y naging kalmado, sapat upang maialis ang aking pagkakahawak at kumain ng pudding. Kumain si G. Pumblechook ng pudding. Ang lahat ay pinagsaluhan ang pudding. Matapos ang panghimagas, at si G. Pumblechook ay nagsimula nang ngumisi sa ilalim ng nakalulugod na impluwensya ng hinyebra at tubig. Nasimulan ko nang isipin na mapagtatagumpayan ko ang araw na iyon, nang sabihin ng ate ko kay Joe, “Hugasan ang mga pinggan, –maginaw.”
Daglian akong napakapit sa paa ng lamesa, at idiniin ito sa aking dibdib na para bang ito’y naging kasama ko sa aking pagkabata at kaibigan ng aking kaluluwa. Nabanaag ko ang padating na pangyayari, at nadamang sa pagkakataong iyon ay totoong ako’y sawi na.
“Kailangang tikman n’yo,” sabi ng ate, na nagsasalita sa mga bisita gamit ang kanyang pinakamahusay na gilas—“kailangang tikman n’yo, ngayon sa huli, ang kaiga-igaya at masarap na bigay ni Tiyo Pumblechook!”
Kailangan nga ba nila! Ipangyaring huwag nilang asamin na matikman iyon!
“Alam ninyo,” sabi ng ate, habang tumitindig, “ito’y pastel; isang malasang pastel na baboy.”
Pinagbulungan ng grupo ang kanilang mga papuri. Si Tiyo Pumblechook, na ramdam na siya nga’y karapat-dapat sa pag-ayon ng mga kasamang nilalang, ay nagsabi, —nang may kasiglahan, kung isasaalang-alang ang lahat,–“Sige, Gng. Joe, gagawin namin ang aming makakaya; atin ngang mahiwa ang tinutukoy na pastel.”
Lumabas ang ate ko upang kunin iyon. Narinig ko ang mga yapak niya na pumaroon sa paminggalan. Nakita ko si G. Pumblechook na binalanse ang kanyang kutsilyo. Nakita kong nagigisingang muli ng gana ang mga Romanong butas ng ilong ni G. Wopsle. Narinig ko si G. Hubble na nagdeklarang “ang kaunting malasang pastel na baboy ay maihahalo’t dadagdag sa anumang maaari n’yong banggitin, at di makasasama,” at narinig ko si Joe na nagsabing, “Kakain ka ng piraso, Pip.” Kailanma’y hindi ko lubusang natiyak kung nakabigkas ako ng matinis na hiyaw ng pagkatakot, sa isipan ko lamang, o sa pisikal na pandinig ng buong grupo. Nadama kong hindi ko na makakayanan, at kailangan kong tumakas. Pinawalan ko ang paa ng lamesa, at dali-daling tumalilis para sa aking buhay.
Ngunit ‘di ako nakalayo nang lampas sa pintuan ng bahay, pagkat doon, biglang nasalubong ko ang isang pangkat ng mga sundalo, dala ang kanilang mga maskit, kung saan isa sa kanila’y nag-aabot ng isang pares na posas sa akin, at nagsasabing, “Heto, maglisto ka, sige na!”
*English – pie
**English – omnipotent
***English – jug
—————————————–
January 21st, 2012 at 17:57
Ooops! Correction:
For “Clean plates,—cold.” it shoud be
“Simut ang mga pinggan, –nakapanlalamig.”
(Instead of “Hugasan ang mga pinggan,–maginaw.”)
January 24th, 2012 at 00:11
Kabanata III — mula sa ““I thought he would be more glad” hanggang sa “as to the politeness of making the remark.”
– – – – – – – –
Naisip ko na mas matutuwa siya kung siya’y aking gugulatin na dala ang kanyang almusal, kaya’t dahan-dahan ko siyang nilapitan at hinawakan sa isang balikat. Bigla siyang napatayo, at nakita kong hindi siya iyon, kundi ibang mama!
Nguni’t ang mamang ito’y nakasuot din ng magaspang na damit na kulay abo, mayroon ding malaking bakal sa kanyang binti, pilay, minamalat, at giniginaw, at walang kinaiba doon sa isang Mama, maliban sa kanyang mukha, at sa suot niyang patag na sombrerong pyeltro na may malapad na paldiyas. Lahat ng ito’y nakita kong panandalian lamang, dahil sandali lamang ang nagdaan ay minura niya ako at tinangkang suntukin – mahina ang kanyang dagok, hindi niya ako tinamaan, at muntik pa siyang natumba sa pagsuntok, at tuluyan siyang naparapa – at tumakbo papasok sa hamog, at nadapa pa ng dalawang ulit, at nawala na sa paningin ko.
“Ang binata!” naisip ko, at napalukso ang puso ko nang siya’y aking natukoy. Dapat nga sana ay sumakit din ang atay ko, kung alam ko lang kung nasaan iyon.
Ilang sandali pa ay nasa Muog na ako, at naroon ang Mama – hinahagkan ang kanyang sarili at papilay-pilay na pumaparoo’t-parito, na para bang magdamag na niyang ginagawa iyon – na hinihintay ako. Walang duda na siya’y lubhang giniginaw. Akala ko’y matutumba na lang siya sa aking harapan at tuluyan nang mamamatay sa ginaw. Sa kanyang mga mata’y nakita kong siya’y lubhang nagugutom na rin, kung kaya’t nang iniabot ko sa kanya ang kikil at inilapag niya iyon sa damuhan, ay inakala kong susubukan niyang nguyain iyon, kung hindi niya nakita ang supot na dala ko. Hindi niya ako itinuwad sa pagkakataong ito upang makuha ang aking mga dala-dala; iniwanan niya akong nakatayo habang binuksan ko ang supot at inilabas ang laman ng aking mga bulsa.
“Ano ang nasa bote?” sabi niya.
“Brandy po,” sabi ko.
Sinubo niya ang pikadilyo sa kakatwang paraan – na para bagang ito’y madalian at marahas na isinisilid sa isang taguan, sa halip na ito’y kinakain lamang – subali’t sumandali siyang tumigil para lumagok ng alak. Patuloy ang kanyang pangangaligkig sa ginaw, kung kaya’t halos matanggal ang leeg ng bote habang ito’y kanyang nilalagukan.
“Para po yatang kayo’y nama-malarya,” sabi ko.
“Sa palagay mo lang iyon,” sabi niya.
“Masama po ang kalagayan sa lugar na ito,” sabi ko sa kanya. “Nahihiga po kayo sa damuhan, at pinamumugaran po iyon ng malarya. Rarayumahin din po kayo.”
“Kahit na ako’y mamamatay na ay kakain muna ako,” sabi niya. “Kahit na ako’y bibitayin na sa banda roon pagkatapos na pagkatapos. Malalagpasan ko rin itong panginginig sa ginaw, pustahan tayo.”
Nilamon niya ang pikadilyo, karneng may buto, tinapay, keso, at torta na sabay-sabay: walang pagtitiwalang nakatitig sa hamog na bumabalot sa amin, at madalas na humihinto – tumitigil pati sa pagnguya – upang makinig. Ang anumang ingay, tunay man o guni-guni, agos ng tubig sa ilog kaya, o hininga ng hayop sa lati, ay ikinagigitla niya, at bigla niyang sinabi –
“Hindi mo ba ako nililinlang? Wala ka bang kasama?”
“Hindi po, hindi!”
“Wala ka bang mga kasunod?”
“Wala po!”
“Sige,” sabi niya, “Naniniwala ako. Napakatapang mo nga kung sa murang gulang mo na iyan ay tutulong ka pa sa pagtugis ng isang kaawa-awang ipis na tulad ko na pinagtugisan na nga hanggang halos mamatay!”
May lumagitik sa kanyang lalamunan na animo’y orasan na tutunog. At ipinahid niya ang kanyang gula-gulanit na manggas sa kanyang mga mata.
Sa awa sa kanyang kapanglawan, at habang pinanonood siyang balikan ang pagkain ng torta, nangahas akong bigkasin, “Mabuti po at nagustuhan ninyo.”
“May sinasabi ka ba?”
“Sabi ko po, mabuti naman at nagustuhan ninyo.”
“Salamat, anak. Oo.”
Madalas ko ring napagmasdan ang aming malaking aso habang kumakain, at napansin ko na may hawig ang paraan ng pagkain ng aso, at ng taong ito. Malakas at biglaan ang pagkagat niya, kagaya ng sa aso. Nilulunok, o sinasakmal, niya ang bawa’t subo, na masyadong maaga at mabilis; at siya’y patingin-tingin sa paligid habang kumakain, na parang sa isip niya ay may panganib na paparating mula sa lahat ng dako at may biglang susunggab sa kanyang kinakain. Siya’y hindi mapakali at sa pakiwari ko ay hindi niya lubusang ikinalulugod ang kanyang pagkain, ni ang pagkakaroon ng kasalo na hindi niya makakagat din iyon. Sa lahat ng mga bagay na ito ay hindi siya naiba sa aso.
“Baka po wala na kayong maitira para sa kanya,” nahihiya kong nasabi pagkatapos ng mahabang panahon na aking pinag-isipan kung ito’y hindi naman lubhang pambabastos.
January 24th, 2012 at 07:03
Hi – I’m currently traveling and may not be able to send in my translation by the 28th. I will try to make it the following week. Sincere apologies.
January 24th, 2012 at 12:01
Practice daw (mula sa Chapter 27):
“I had little objection to his being seen by Herbert or his father, for both of whom I had a respect; but I had the sharpest sensitiveness as to his being seen by Drummle, whom I held in contempt. So, throughout life, our worst weaknesses and meannesses are usually committed for the sake of the people whom we most despise.”
– – – – – –
Hindi naman ako tutol na siya ay makita ni Herbert o ng kanyang ama, sapagkat may paggalang naman ako sa kanila; nguni’t matindi ang aking pagdaramdam na baka siya makita ni Drummle, na isang hamak sa aking paningin. Kaya’t sa ating buhay, ang ating pinakamatitindi na mga kahinaan at mga kaimbihan ay karaniwang nakalaan para sa mga tao na ating pinaka-kinasusuklaman.
January 24th, 2012 at 21:18
hi..i’d like to join as well.:)
January 24th, 2012 at 23:26
hi, sana makahabol pa ako at makasali sa pagsalin. sa ngayon kasi sira na ang aming jurassic na pc, at nag nenetshop na lang muna. pag napagawa na ang pc, sana andito at patuloy pa rin ang adhikaing ito. salamat. :)
January 25th, 2012 at 01:16
Naisingit ko – yipee!!!!
Ikalimang Kabanata
Ang pagdating ng isang pulutong (?) na sundalong bitbit ang kanilang mga armas na kumakalansing ang puwitan sa aming pintuan ay nagdulot ng pagkalito sa mga naghahapunan, at si Gng. Joe, sa pagpasok niyang muli sa kusina na wala nang dala-dala ay napahinto at napabulalas na lamang ng, “Hesusmaryosep! Anong nangyari sa — pastel!”
Nasa kusina kami ng sarhento nang tumambad sa amin si Gng. Joe; sa gitna ng kaguluhan bahagyang nabuhay ang aking diwa. Ang sarhento nga pala ang kumausap sa akin, at ngayon pinagmamasdan niya ang mga naghahapunan, at ang mga posas sa kanyang kanang kamay ay nakalahad sa kanila, at ang kaliwang kamay naman ay nasa aking balikat.
“Ipagpaumanhin po ninyo, mga ginoo at ginang”, ayon sa sarhento, “subalit gaya nang nasabi ko kanina sa maliksing paslit sa may pintuan (gayong hindi naman), “kabilang po ako sa mga humahabol sa ngalan ng mahal na hari, at kasalukuyan pong nangangailangan ng isang panday.”
“Mawalang galang na po, ngunit ano naman po ang kailangan niyo sa kanya?”, sabi ng aking kapatid, na may bahid na pagkayamot dahil bakit pa kakailanganin (ang kanyang asawa).
“Ginang,” pagpapatuloy ng magiting na sarhento, “sa ganang akin, nais ko po sanang pahintulutang makilala ang butihing maybahay ng panday; sa ngalan ng kanyang Kamahalan, isang munting gawain.
Tinanggap ng taos-puso ng mga naghahapunan ang ganitong paglalahad ng sarhento, kaya’t napasigaw na lamang si G. Pumblechook ng, “Mabuti namang muli!”
“Ginoong panday,” sabi ng sarhento, na sa puntong ito ay natukoy na si Joe sa pamamagitan ng kanyang pagmamasid, “nagkaroon kami ng problema sa mga posas na ito, at aming napagtanto na ang kandado ng isa sa mga posas ay hindi na gumagana, at ang pagkakakabit ay hindi na mainam. Dahil kakailanganin na namin ang mga posas na ito sa madaling panahon, maaari niyo po bang tingnan ang mga ito?”
Pinagmasdan ni Joe ang mga posas at nagsabing sa ganitong gawain, kakailanganin niyang painitin ang pandayan at aabutin ito ng mahigit dalawang oras at hindi lang isa. “Ganun ba. Samakatuwid maaari niyo bang simulan na agad, ginoong panday?”, ayon sa sarhento, “bilang paglilingkod sa kanyang Kamahalan. At kung kakailanganin niyo ang tulong ng aking mga tauhan, gagawin nilang lahat ang kanilang makakaya.” At sa ganito’y tinawag niya ang kanyang mga tauhan, na agad namang tinungo ang kusina, isa-isa, at sinantabi muna ang kanilang mga armas sa isang sulok. Ang ilang sundalo’y nakatindig, tiklop ang mga kamay sa kanilang harapan; ang ilan nama’y ipinahinga ang tuhod o kaya’y balikat; ang iba’y ibinaba ang sinturon o di kaya’y ang kanilang bitbit; ang iba’y binuksan ang pinto at dumura sa labas ng bakuran.
Ang lahat ng mga pangyayaring ito’y aking sinuri nang hindi nila namamalayan, habang lubos ang aking kaba na baka mahuli. Subali’t nang mapagtanto kong hindi para sa aking ang mga posas, at nang sinunggaban ng mga sundalo ang pastel, unti-unting bumalik ang aking diwa.
“Maaari bang sabihin niyo sa akin ang oras,” bigkas ng sarhento kay G. Pumblechook, sa pamamaraang angkop sa isang ginoong may lubos na kaalaman sa mga bagay na patungkol sa oras.
“Kalilipas lamang po ng ikalawa’t kalahating oras”.
“Mainam kung sa gayon,” ayon sa sarhento, na nagmumuni-muni, “kahit na humimpil muna kami rito ng mga dalawang oras, mukhang sapat na iyon. Gaano po kalayo kung kayo’y magtutungo sa putikan (marshes) mula rito? Hindi po ba hihigit sa isang milya, sa aking palagay?”
“Isang milya lang po”, sabi ni Gng. Joe.
“Sapat na iyon upang mapalapit na tayo sa mga preso sa sa pagsapit ng takipsilim. Iniuutos kong bago magtakipsilim. Sapat na iyon.”
“Mga preso, sarhento?” pag-uusisa ni G. Wopsle.
“Opo”, sagot ng sarhento. “Dalawa. Marami nang nakapagsabing sila’y nasa putikan pa rin, at hindi sila lalayo hanggang magtakipsilim. Mayroon po bang nakakita sa inyo ng mga ganitong pangyayari?”
Lahat, maliban sa akin, ay kaagad na sumagot ng hindi. Wala namang nakaisip na tanungin ako.
“Ngayon”, ayon sa sarhento, “mapagtatanto nilang di magtatagal at sila’y di na makakatakas na para bang sa isang gulong. Ngayon, ginoong panday! Kung handa na kayo, ang Mahal na Hari ay handang-handa na.”
Isinuot na ni Joe ang kanyang damit panggawa at tinungo na ang pandayan. Isa sa mga sundalo ang nagbukas ng mga kahoy na bintana, isa nama’y sinimulang ang siga, habang ang isa’y pinalakas ang apoy, at ang iba nama’y pinalibutan ang apoy, na sa paglaon ay tumitindi ang init. Pinagmamasdan naming lahat si Joe habang siya’y pumpukpok.
Ang pagpapanday ay hindi lamang pumukaw sa atensyon ng lahat, kundi lalo pang nagpahintulot sa aking kapatid na umestima ng bisita. Kumuha siya ng isang pitsel ng serbesa (beer?) para sa mga sundalo at inimbitahan ang sarhento na tumikim ng brandy. Subalit biglang iminungkahi ni G. Pumblechook, “Alak ang ihain mo, ginang. Siguradong walang “tar” diyan. Sa ganito’y nagpasalamat ang sarhento at sumang-ayon sa ginoo na kung pahihintulutan ay mas nanaisin niya ang walang “tar” at iinumin ang alak. Nang inihain sa kanya ang alak, tumagay siya sa ngalan ng kalusugan ng kanyang Kamahalan at pagbubunyi para sa kasalukuyang okasyon, ininom ang alak ng isang lagok at maingay habang inilapat ang kanyang dalawang labi.
“Suwabeng-suwabe, hindi ba sarhento?” ayon kay G. Pumblechook.
January 25th, 2012 at 04:55
Aargh. This project is getting a little bit tricky, and is invoking the competitive side of me.
Chapter 5: “After an hour or so of this travelling”…”and went out, as if it were all over with him.
Makalipas ng mahigit-higit na isang oras na paglalakbay, naabutan namin ang isang kubong gawa sa kahoy at isang daungan. May isang kawal sa kubo, sinubok nila, at sumagot naman ang gayong punong kawal*. Tapos, pumasok kami sa kubo nang may naamoy kaming tabako at kaltsiyum**, isang nakakasilaw na apoy, at lampara, isang estante ng mahahabang baril***, at isang tambol, at isang mababang hapag-tulugan, na parang napakalaking pampiga**** na walang makina, at kayang-kayang humawak ng isang dosenang kawal ng sabay-sabay. Tatlo o apat na kawal na nakasuot ng kapoteng panlamig ay nakahiga roon, at hindi kami binigyang pansin, itinaas lamang nila ang kanilang mga ulo ng bahagya at tinignan lang kame na wari’y inaantok, at humiga muli. Gumawa ng isang ulat ang punong kawal, at isang tala sa kanyang libro, at yung salarin***** na tinatawag kong isang pang salarin ay napili ng kanyang bantay, na maunang umakyat.
Tumingin nung oras na yun ang salarin sakin, pero ni minsan hindi niya ako tinignan. Habang nakatayo kame sa kubo, tumayo siya sa may bandang apoy at pinagmasdan ito ng taimtim, o inilapat niya ang kanyang mga paa ng paisa-isa sa patungan malapit sa apoy, at tinignan ito ng taimtim na wari’y naaawa siya dahil sa kasalukuyang pakikipagsapalaran. Nang yon, hinarap niya ang punong kawal at sinabing:
“Sana may masabi akong kapitag-pitagan tungkol sa pagtakas ko. Para hindi malagyan ng hinala ng mga tao ang tungkol sa akin.”
“Sabihin mo kung anong gusto mo,” sambit ng punong kawal, masungit habang tinitignan siyang nakakrus ang mga bisig, “Pero wala kang karapatan na sabihin yan dito. Alam mo, magkakaroon ka ng pagkakataong sabihin yon, at pakinggan yon, bago matapos yan.”
“Alam ko, pero iba ang punto ko, ibang bagay ito. Hindi pwedeng magutom ang isang tao; syempre ako hindi pwede. ******Kumuha ako ng pagkain sa may baryo roon – kung saan may nakatayong simbahan sa mga burak.”
“Ibig mong sabihin, ninakaw”, sabi ng punong kawal.
“At sasabihin ko sayo kung saan galing. Sa panday.”
“Hoy!” bati ng punong kawal, nakatingin kay Joe.
“Hoy, Pip!”, bati rin ni Joe at nakatingin sa akin.
“Konting pangtustos lang yon – yun lang yon – at isang *******kutsaritang alak, at pastel.”
“Wala ka bang nakaligtaan na gamit na katulad ng pastel, panday?” masungit na tanong ng sarhento.
“Yung asawa ko, noong pagkapasok mo. Hindi mo ba alam, Pip?
“Gayon,” sabi ng aking salarin, lumingon muli kay Joe na wari’y inis, at di sumulyap sa akin; “Gayon, ikaw pala ang panday? Pasensya na at nakain ko ang iyong pastel.”
“Alam ng Diyos na pwede kang tumikim – kahit na yoon ay di lang para sa akin,” sambit ni Joe, na may hangong alala kay Gng. Joe. “Hindi ko alam kung ano ang iyong ginawa, ngunit hindi naman kaming mamamatay sa gutom dahil doon, kaawa-awang, naghihikahos na nilalang, hindi ba, Pip?”
Yung kakaibang napansin ko nung una, ay tumunog muli galing sa lalamunan ng mama, at tumalikod. Bumalik muli ang bangka, at nang siya’y handa, sinundan namin siya sa may bandang daungan na yari sa magagaspang na matutulis na kahoy at mga bato, at nakita niyang inilagay sa bangka, na sinasagwan ng isang lupon ng mga bilanggong katulad niya. Walang nagulat nang nakita siya, o nagkaroon ng hangad na makita siya, o natuwang makita siya, o naawang makita siya, o nagsalita, maliban lang sa isa sa lupon na umungol na wari’y sa mga aso, “Ikaw, tumabi ka!”, na parang tanda ng paglubog ng sagwan. Sa ilaw galing sa mga sulo, nakita namin ang itim na higante na nakahiga malapit sa burak ng dalampasigan, na parang masamang arko ni Noah.Tila nakahanay, nakakulong at nakaharang at nakakabit dahil sa naglalakihang mga kalawang na kadena, ang barkong bilibid ay sa aking murang paningin, gawa para sa mga bilanggo. Nakita naming tumabi ang bangka, at nakita din namin siya na sumulong sa tabi at nawala. Pagtakatapos, itinapon ang dulo ng mga sulo sa dagat na umaapoy pa at naupos, na waring tapos na rin ang tungkol sa kanya.
*”sarhento” is too er, literal for me. so I chose this instead
**whitewash
***simple-r translation of “musket”?
****mangle
*****I can’t think of a better word for “convict”. Help with this?
****** Got an interesting translation to “wittles”, so I did my own take on how to translate it in Tagalog terms.
*******old term for coin or unit weight, which is one fluid ounce, teaspoon :)
January 25th, 2012 at 11:05
PinoySpag: Thanks for sending in your pages despite your previous message. We find that the more deadlines we have to meet, the more we want to get back to Great Expectations.
January 25th, 2012 at 16:05
I had a challenging time translating this section. (Actually I had my nostrils bleeding.) I decided not to force to translating words/phrases which I found to have no equivalent in Tagalog, so either I just left them be (Sixpennorth, halfpence), used the closest English word translation (saserdote for clergyman, amoy-lupa for saw-dust fragrance, bayan for country) or simply omitted them (Sherry Wine” and “Port Wine” I summed them both up to “agwardyente”. ) To the other translators please do tell me if you have the Tagalog for the words I cited. Thanks.
Chapter 3: From “Mr. Wopsle, united to a Roman nose and a large shining bald forehead”…” to “he always did so at dinner-time by giving me gravy, if there were any.”
—
Si G. Wopsle, na kaakibat ang Romanong ilong at malapad, nangingintab at kalbong noo, ay mayroong malalim na boses na di pangkaraniwan niyang ipinagmamalaki; tunay nga na batid na sa kanyang mga kakilala na kung maitatala mo lamang sa kanyang ulo, mauudyok na nya ang saserdote; siya mismo ay nangumpisal na kung ang simbahan ay “bukas”, ibig sabihin kung ito ay kanyang maibubulatlat sa tunggalian, hindi siya mag-aaksaya ng panahon na magkaroon ng marka dito. Ang simbahan bilang hindi “bukas”, siya ay, tulad nang sinabi ko ay, ay isang kawani. Ngunit binatikos niya nang labis ang simbahan; at nang kanyang basahin ang awit papuri — laging binabasa ang buong berso — una tumingin siya sa buong paligid ng pagtitipon, para bang gustong sabihin, “Kayong lahat ay narinig na ang ating kaibigan sa ere; ako’y paunlakan ninyo ng inyong wari sa istilo na ito!”
Ibinukas ko ang pinto sa mga bisita — sa paniniwalang nakasanayan na namin ibukas ang pinto na iyon — at una ko itong ibinukas kay G. Wopsle, sunod kina G. at Gng. Hubble, at huli sa lahat ay kay Tiyo Pumblechook. Paalala lamang hindi ko siya pwedeng tawagin na tiyo, sa ilalim ng pinakamahigpit na kaparusahan.
“Gng. Joe,” sabi ni Tiyo Pumblechook; isang malaki, malalim huminga at mabagal ng mama na nasa kalagitnaan ang edad, na mayroong bibig na tulad ng sa isda, bahagyang mapantitig na mga mata at nakatayong mga buhok na kulay abo sa kanyang ulo, na tuloy nagmukha siyang sinakal, at humantong na sa sandaling iyon; “Dinalhan kita ng nababagay sa panahon — dinalhan kita, Mam, ng botelya ng agwardyente — dinalhan kita, Mam, ng botelya ng agwardyente.”
Tuwing Pasko itinatanghal niya ang kanyang sarili, bilang isang taos na personalidad, at dala-dala ang dalawang botelya na parang mga dambel. Tuwing araw ng Pasko, ang sagot ni Gng. Joe, tulad ng sagot niya ngayon, “Hay, Ti-yo Pum-ble-chook! Ang bait nito!” Tuwing araw ng Pasko, ang sagot naman ni Tiyo Pumblechook, tulad ng sagot niya ngayon, “Ito ay hindi higit sa nararapat para sa iyo. At ngayon ikaw ba ay nagagalak, at kamusta ang Sixpennorth ng halfpence?”
Kami ay kumain sa mga salu-salo na ganito sa kusina, at nagpahinga, para sa mani, kahel at mansanas, sa may sala; na isang pagkakaiba tulad kung paano palitan ni Joe ang kanyang pang-trabahong kasuotan sa Linggong pang-kasuotan. Ang aking ate ay di pangkaraniwang masigla sa kasalukayan bangkete, at tunay nga ang pangkahalatan niyang pagkagiliw sa piling ni Gng. Hubble kumpara sa piling ng iba. Naaalala ko si Gng. Hubble bilang maliit, kulot-kulot at matalas na nilalang sa kulay asul tulad ng sa kalangitan, na may katanggap-tanggap na kilawa na katayuan, dahil pinakasalan niya si G. Hubble — hindi ko alam kung kailan — noong siya ay mas bata pa sa kanya. Naaalala ko si G. Hubble na isang matikas, mataas ang mga balikat at kubaing matandang lalaki, na may pagka-amoy lupa ang amoy, at ang kanyang mga binti ay naka-bukaka: na sa mga araw ng aking pagkapandak madalas kong nakikita ang kahabaan ng bayan sa pagitan ng mga ito tuwing nasasalubong ko siya sa daan.
Sa mainam na pangkat na ito, dapat ay pinakiramdaman ko aking sarili, kahit na hindi ko ninakawan ang paminggalan, sa maling katayuan. Hindi dahil ako ay nakasalpak sa mahirap na anggulo ng mantel ng lamesa, bilang ito ay nasa aking dibdib, at ang kilalang siko na Pumblechook ay nasa aking mga mata, o di kaya’y di ako pwedeng magsalita (ayokong magsalita), o di kaya ako’y pinagyaman ng makaliskis na dulo ng hita ng manok, at kasama ng mga ito ay ang mga dulong parte ng baboy, na noong nabubuhay pa, ay may kaunting rason para maging banidoso. Hindi; hindi ko dapat inaala iyon kung iniwan lamang nila ako. Mukhang iniisip nila na wala na ang pagkakataon, kung nakaligtaan lamang nila ituro sa akin ang usapan, maya’t-maya, at ipako sa akin ang punto. Ako siguro’y minalas na munting toro sa tanghalan na Espanyol, dahil ako’y biglaang tinalaban sa tulak ng moralidad.
Nagsimula ito sa sandaling umupo kami para maghapunan. Sabi ni G. Wopsle ang magandang bikas na may madulang talumpati — na ngayon sa aking tingin, parang relihiyosong krus ng Multo sa Hamlet kasama si Richard na pangatlo — at nagtapos ng may nararapat na lunggati na kami dapat ay magpasalamat. Ng ang mata ng aking ate ay pandilatan ako, at sabihin, gamit ang mababa at kakutyakutyang boses, “Narinig mo iyon? Ika’y maging mapagpasalamat.”
“Lalo na, sabi ni G. Pumblechook, “mapagpapasalamt ka, bata, sa kanila na nagpalaki sa iyo gamit ang kamay.”
Iniling ni Gng. Hubble ang kanyang ulo, at pinagmasdan ako na may kaakibat na pakiwaring mapanglaw na walang akong patutunguhan na mabuti, nagtanong, “Bakit ang kabataan ay hindi marunong tumanaw ng utang na loob?” Itong mahiwang moralidad ay mistulang sobra para sa grupo hanggang si G. Hubble ay tamang-tamang inayudahan ito sa pagsabing, “Likas na tampalasan”. Pagtapos lahat ay bumulong ng “Tama!” at tumingin sa akin sa paraang di kanais-nais at personal.
Ang pinanggagalingan ni Joe ay mahina (kung posible) tuwing mayroong mga bisita, kumpara kung wala. Ngunit lagi niya akong inaalalayan at dinadamayan tuwing kaya niya, sa paraan niya, at lagi niyang ginagawa ito kapag oras ng hapunan sa pamamagitan ng pagbigay niya sa akin ng sawsawan, kung mayroon.
January 25th, 2012 at 17:27
girlfriday0104:
musket – I used ‘maskit’; mukhang joke, pero hindi (I use http://tl.w3dictionary.org/ ; so not perfect, I suspect we’ll encounter words that are wrong, but it’s handy)
convict – not very helpful: he is a bilanggo/preso, and pugante
January 25th, 2012 at 20:22
Typo alert – it’s “mapagpasalamat” in the third from the last paragraph. Grr.
January 26th, 2012 at 00:40
Some suggestions:
marshes = lati, bana
wittles = vittles = victuals = food = “tsibog”
clergyman = pari
country = probinsiya, kabukiran, lalawigan
convict = preso
whitewash = karburo (karburong pampinta or pangkulay)
sergeant = “sarhento” sounds okay.
January 26th, 2012 at 10:43
Not that these will help translators, but possibly of interest nonetheless:
http://www.guardian.co.uk/books/2012/jan/24/charles-dickens-world-home-interiors?CMP=EMCNEWEML1355
http://www.guardian.co.uk/books/gallery/2012/jan/24/charles-dickens-interiors-in-pictures?CMP=EMCNEWEML1355#/?picture=384955003&index=6
January 27th, 2012 at 17:15
Chapter 2, from “I tried it with the load upon my leg” to “From the Hulks.”
—
Sinubukan ko nang may bitbit sa binti (kaya’t naalala ko tuloy ang lalaking may gapos sa binti), at natanto kong sadyang mahirap palabasin ang tinapay at mantekilya sa may bukung-bukong. Masaya akong nakalayo, at inilagak ang bahaging iyon ng aking budhi sa aking kuwartong nasa kisame.
“Pakinggan mo!” sabi ko, pagkatapos kong maghalo at sandaling magpainit sa pausukan bago patulugin; “mga baril ba iyon, Joe?”
“Ah!” sambit ni Joe. “ May bagong takas na naman.”
“Anong ibig sabihin niyon, Joe?” sabi ko.
“Nakatakas. Nakatakas.” May pagmamasungit na turan ni Mrs. Joe, na palaging nagpiprisintang magpaliwanag. Para syang nagpapainom ng alkitrang tubig sa pagsambit ng katagang iyon.
Habang nakatung sa kanyang sinusulsi si Gng Joe, ihinugis ko ang aking bibig na kunwa’y sasabihin kay Joe, “Ano ba ang bilanggo?” Ihinugis naman ni Joe ang kanyang bibig para ibalik ang isang masalimuot na sagot, kaya’t ang tangi kong naarok dito ay ang katagang “Pip.”
“May bilanggong nakatakas kagabi.” Malakas na sabi ni Joe, “pagkatapos magpaputok sa dapithapon. Pinaputukan sya. At ngayon tila may pinaputukan na naman.”
“Sino ang nagpapaputok?” tanong ko.
“Pesteng bata ‘to,” singit ng Ate nang nakasimangot sa akin habang nakasilip sa ginagawa niya. “Ano ba’t tanung ka nang tanong. Wag kang magtanong kung ayaw mong masabihan ng di totoo.”
Kawalang-galang iyon sa kanyang sarili, naisip ko, na ipahiwatig na dapat akong sabihan ng di totoo kung ako’y nagtatanong. Subali’t hindi naman siya magalang maliban na lamang kung may ibang tao.
Sa sandaling iyon, lalo namang pinatindi ni Joe ang aking pag-uusisa sa pagpipilit nyang ibuka nang malapad ang kanyang bibig, at ihugis ito sa katagang may hawig sa “sulk.” Kaya nga’t napaturo ako kay Gng Joe, at ihinugis ang bibig ko nang patanong na “sya?” Subali’t di man lamang iyon pinansin ni Joe, na muli namang ibinuka ang kanyang bibig at pinalabas ang pinakamariing kataga mula dito. Ganunpama’y wala akong mahinuha sa katagang iyon.
Gng Joe, sabi ko, bilang huling dulog, “nais kong malaman, kung iyong mamarapatin, kung saan nanggagaling ang putok?”
“Kaawaan ka ng Diyos, bata ka!” sigaw ng Ate, na wari’y di niya ito ibig sabihin, kundi ang kabaligtaran nito. “Galing sa Hulk!”
January 29th, 2012 at 13:46
Wasn’t able to finish before my vacation. Promise to finish this when I get back. Please don’t kick me out of the team.
Tinapos niya ang usapan sa pag bato sa akin — Madalas ako ay nagiging isang pang mag asawang pambat– kay Joe, na galak na ako’y mapigilan ng ano mang paraan, ipinasok ako sa chimney at tahimik akong hinarangan sa pamamagitan ng kanyang malaking paa.
She concluded by throwing me–I often served as a connubial missile–at Joe, who, glad to get hold of me on any terms, passed me on into the chimney and quietly fenced me up there with his great leg.
“Saan ka nanggaling, ikaw na maliit na unggoy?” sabi ni Mrs. Joe, sabay padyak. “Sabihin mo sa akin ng diretso kung ano ang iyong pinagkaka abalahan upang ako ay mapagod sa abala, takot, at pagkabahal, Kung hindi ay ”
“Where have you been, you young monkey?” said Mrs. Joe, stamping her foot. “Tell me directly what you’ve been doing to wear me away with fret and fright and worrit, or I’d have you out of that corner if you was fifty Pips, and he was five hundred Gargerys.”
“I have only been to the churchyard,” said I, from my stool, crying and rubbing myself.
“Nasa patyo lamang ako ng simbahan,” ang sabi ko, mula sa aking upuan, umiiyak at kinakamot ang aking sarili.
“Churchyard!” repeated my sister. “If it warn’t for me you’d have been to the churchyard long ago, and stayed there. Who brought you up by
hand?”
“Patyo ng simbahan!” inulit ng aking ate. “Kung hindi dahil sa akin ay matagal ka nang nasa patyo ng simbahan, at nanatili doon. Sino anf nagpalaki sa iyo ng mag isa?”
“You did,” said I.
“Ikaw,” and sabi ko.
“And why did I do it, I should like to know?” exclaimed my sister.
“At bakit ko ginawa yan, Gusto kong malaman kung alam mo?” ang malakas na sinabi ng aking ate.
I whimpered, “I don’t know.”
Napa nguyngoy ako, “Hindi ko po alam.”
“I don’t!” said my sister. “I’d never do it again! I know that. I may truly say I’ve never had this apron of mine off since born you were.
It’s bad enough to be a blacksmith’s wife (and him a Gargery) without being your mother.”
“Di na po.” sabi ng aking ate. “Di ko na po uulitin! Alam ko yon. Masasabi ko talaga na, hindi ko na natanggal ang apron na ito simula ng ipanganak ka. Minalas na nga akong maging asawa ng panday (at siya isang Gargery) tapos nanay mo pa ako.”
My thoughts strayed from that question as I looked disconsolately at the fire. For the fugitive out on the marshes with the ironed leg, the mysterious young man, the file, the food, and the dreadful pledge I was under to commit a larceny on those sheltering premises, rose before me in the avenging coals.
Lumayag ang aking isipan mula sa tanong na iyon habang nakatingin ng bahalang bahala sa apoy. Iniisip ang takas na nasa marshes na nakatanikala ang paa, ang misteryosong binata, and kikil, ang pagkain, at ang nakakikilabot na pangako ko na gumawa ng mabigat na krimen sa pagkupkop sa lugar na iyon, sa ang aking nakita sa umuusbong sa mga nagniningas na uling.
“Hah!” said Mrs. Joe, restoring Tickler to his station. “Churchyard, indeed! You may well say churchyard, you two.” One of us, by the by, had not said it at all. “You’ll drive me to the churchyard betwixt you, one of these days, and O, a pr-r-recious pair you’d be without me!”
“Hah!” ang sabi ni Misis Joe, ibinalik ang Tickler sa kanyang istasyon. “Patyo ng simbahan, talaga! Maari mo na ring sinabing patyo ng simbahan kayong dalawa.” “Ikaw ang magdadala sa akin sa patyo ng simbahan, sa isang araw na parating, at O, sarap isipin kung anong tambalan ang mangyayari sa inyo kung wala ako.”
As she applied herself to set the tea-things, Joe peeped down at me over his leg, as if he were mentally casting me and himself up, and calculating what kind of pair we practically should make, under the grievous circumstances foreshadowed. After that, he sat feeling his right-side flaxen curls and whisker, and following Mrs. Joe about with his blue eyes, as his manner always was at squally times.
Habang inaayos niya ang mga kagamitang pang tsaa, Sinilip ako pababa ni Joe sa ibabaw ng paa niya na parang iniisip kung paano niya itatayo kaming dalawa sa kanyang imahinasyon at sinusukat kung anong klaseng tambalan ang talagang mangyayari sa amin, sa malagim na pangyayaring pinapatungkulan. Pagkatapos non
January 31st, 2012 at 20:39
From “Now, the Hulks has got its gentleman again”
to ”that two or three times we had to halt while they rested.”
This could be useful in explaining some stuff about the text.
http://dickens.stanford.edu/archive/great/expectations.html
**This is a particularly tricky sentence to translate. Suggestions as to how to improve it are welcome.
——————–
Ngayon, nabawi na ng Hulk ang kanyang ginoo, sa pamamagitan ko. Patayin siya? Maaari ko naman siyang patayin, pero mas mainam na kaladkarin siyang pabalik!’
Humihingal pa rin ang isa, `Sinu – sinu – sinubukan – niya kong — patayin. Testigo kayo.’
`Tignan n’yo!’ sabi ng preso ko sa sarhento. `Mag-isa ‘kong tumakas mula sa kulungang-barko; Kumaripas ako ng takbo at nagawa ko. Kaya ko ring tanggalin ‘tong mga parusa-sa-lamig na bakal na ‘to—tignan n’yo’ng binti ko: wala na masyadong bakal—kung ‘di ko lang nalaman na nandito ‘yan. Hahayaan ko ba siyang makatakas? Hahayaan ko ba siyang makinabang sa natuklasan ko? Hahayaan ko ba siyang gaguhin na naman ako? Na naman? Hindi! Kung namatay ako sa ilalim diyan;’ at mariin siyang nagmuwestra sa bambang gamit ang kanyang nakaposas na kamay; ‘ hahawakan ko siya nang mahigpit at maabutan ni’yo siyang tangan-tangan ko pa rin.
Ang isa pang takas, na halatang takot na takot sa kanyang kasama, ay nagsabi muling, ‘Sinubukan niya kong patayin. Patay na dapat ako kung hindi kayo dumating.’
‘Sinungaling!’ sabi ng aking preso nang buong sidhi. ‘Pinanganak siyang sinungaling at mamatay na sinungaling. Tignan n’yo’ng mukha niyan; kitang-kita naman, ‘di ba? Subukan niyang ibaling ang mga mata niya sa ‘kin. Hinahamon ko siya’
Ang isa, na sinubukang ngumiti nang pakutya – na hindi naman magawa dahil sa nerbyos na bakas sa kanyang bibig – ay tumingin sa mga sundalo, at tinanaw ang latian at saka ang langit, ngunit hindi sumulyap sa naghahamon.
‘Nakita n’yo na?’ pagpapatuloy ng aking preso. ‘Nakita n’yo na kung ga’no siya kasama? Nakita niyo ba kung pa’nong hindi makatitig ang mga nag-aamu-amuhang mata niya? Ganyan ang hitsura niya nung nililitis kami. Hindi man lang siya makatingin sa ‘kin.’
Ang isa, na patuloy na binabasâ ang kanyang mga labi at lumilinga-linga, sa wakas ay tumingin din sa nagsasalita, at sinambit ang, ‘Di ka kasi kaaya-ayang tignan,’ nang may bahagyang nangungutyang sulyap sa mga nakaposas na kamay. Sa puntong iyon ay lubha nang nainis ang aking preso, at susugurin na sana niya ang isa kundi lang sa pamamagitan ng mga sundalo. ‘Hindi ba sabi ko sa inyo,’ sabi ng isa pang takas, ‘na papatayin niya ako kung may pagkakataon?’ At kita sa kanya ang panginginig dala ng takot, at sa kanyang mga labi ang mga natutuklap na puting kung ano, na gaya ng maninipis na niyebe.
‘Tama na ang usapang iyan,’ sabi ng sarhento. ‘Sindihan ang mga sulo.’
Habang ang isa sa mga sundalo, na may bitbit na kaing sa halip na baril, ay lumuhod upang buksan ito, ang preso ko ay luminga-linga sa unang pagkakataon, at nakita ako. Bumaba na ako mula sa likod ni Joe nang dumating kami sa gilid ng bambang, at nanatili sa iisang lugar. Tumitig ako sa kanya nang ipako niya ang mga mata niya sa akin, at bahagya kong ginalaw ang aking mga kamay at umiling. Noong una ko pa nais na tignan niya ako, para tiyakin sa kanyang inosente ako. Hindi ko alam kung nakuha niya ang ibig kong sabihin, dahil hindi ko naintindihan ang titig na ibinigay niya sa akin, at ang lahat ng iyon ay nawala na sa paglipas ng sandali. Pero kung ang titig niya ay nagtagal ng isang oras o isang araw man lang, ay masasabi kong ang mukha niya ay di kailanman naging kasing-sigasig gaya ng sa sandaling iyon.
Mayamaya pa ay kumuha ng pansindi ang sundalong may kaing, at sinindihan ang tatlo o apat na sulo, kumuha ng isa at ibinigay ang iba. Noong una ay malapit pa lamang magdilim, at ngayon ay tila madilim na, at mayamaya pa ay lubhang madilim na nga. Bago kami lumisan, apat na sundalong nakabilog ang nagpaputok ng baril nang dalawang beses sa ere. Kinalaunan ay may namataan kaming ibang mga sulong nakasindi di kalayuan sa may bandang likuran namin, at iba pa sa latian sa kabilang pampang ng ilog. ‘Sige,’ wika ng sarhento. ‘Martsa.’
Di pa kami nakalalayo nang may tatlong kanyon ang pinaputok sa may unahan namin, na may tunog na para bang nagpasabog ng kung ano man sa loob ng aking tainga. ‘Hinihintay na kayo sa barko,’ wika ng sarhento sa aking preso; ‘alam nilang darating ka. Wag kang mahihiwalay. Lapit pa.’
Pinaghiwalay ang dalawa, at ang bawat isa ay naglakad na may hiwalay na bantay. Hawak ko na ang kamay ni Joe, at hawak ni Joe ang isa sa mga sulo. Nais nang bumalik ni G. Wopale, pero nagpasya si Joe na tignan ang mangyayari, kaya sumama kami sa pangkat. Maayus-ayos na ang daan (sa gilid ng ilog), na minsan ay naghihiwalay kung saan may saplad na may maputik na tarangkahan.** Nang ako ay lumingon sa paligid, natanaw ko ang iba pang mga ilaw na papalapit sa amin. Mula sa mga sulo namin ay may nalalaglag na apoy sa nilalakaran namin, at nakikita ko rin ang mga apoy na iyon na umuusok at nagliliyab. Wala na akong ibang makita kundi kadiliman. Pinaiinit ng apoy ang hangin, na much namang naibigan ng mga takas na bilanggo habang sila ay iika-ika sa pagitan ng mga eskopeta. Hindi kami makapaglakad nang mabilis dahil sa kanilang pilay; at lubhang pagod na sila kaya kinailangan naming tumigil nang dalawa o tatlong beses habang sila ay nagpapahinga.
January 31st, 2012 at 22:26
That dickens.stanford.edu link is really useful and helpful for translators — I wish I had known about that before now.
February 1st, 2012 at 12:56
Better late than later… here’s my part.
“Hung hindi sana ako naging maybahay ng isang panday, at (anumang kauri nito) isang alipin na hindi mahiwalay sa kanyang delantal, dapat sana nakaalis ako para makinig ng mga Pamaskong awit,” ani Gng. Joe. “Bagkus pihikan ako sa mga Pamaskong awit kaya hindi ako gaanong nakakapakinig ng mga ganyan.”
Si Joe, na sumunod sa akin sa kusina matapos naming mailigpit ang pandakot, ay painosenteng ipinahid ang likod ng kanyang kamay sa kanyang ilong nang bigla syang nabalingan ng tingin ni Gng. Joe, at, matapos mapukaw ang kanyang tingin, pasikretong pinag-kurus ang kanyang dalawang hintuturo, at ipinakita sa akin, tulad ng nakagawian naming senyales ng pabago-bagong timpla ni Gng. Joe. Halos ganito lagi ang kanyang timpla, na kadalasan ako at si Joe, sa loob ng ilang magkakasunod na linggo, ay, ang aming mga daliri, pawang sa mga paa ng mandirigma ng krusada.
Pagsasaluhan sana namin ang isang masarap na hapunan, na may binurong karne ng baboy at ilang gulay, at isang pares ng malalaking relyenong ibon. Isang masarap na pie** ang nailuto kahapon ng umaga (na dahilan kung bakit hindi naaalala ang picadillo), at ang puding ay kasalukuyan nang pinakukuluan. Sa mga ganitong magagarbong paghahanda hindi kami masyadong napagtutuonan ng pansin sa agahan; “dahil hindi ako,” ani Gng. Joe, -“wala akong pagkakataong magkaroon ng mga pormal na pagmamadali at paghuhugas dahil sa dami ng mga gawaing naghihintay sa akin, sinasabi ko sa’yo!”
Kaya, naihain ang parte naming sa torta, na tila ba may dalawang libong batalyon sa isang pwersahang martsa sa halip na isang mama at isang batang lalake lamang sa bahay; kaya uminom kami ng ilang lagok ng gatas at tubig, nang may nagpapaumanhing pagmumukha, mula sa isang tapayan sa tukador. Samantala, si Gng. Joe ay nagsasabit ng mga malilinis na puting kurtina, at naglatag ng bagong bulalaklaking dikin sa kahabaan ng tsimineya upang palitan ang mga dati nang naroon, at binuksan ang isang maliit na silid tanggapan sa tapat ng daanan, na hindi nabubuksan sa ibang mga pagkakataon, na dinaanan na ng buong taon sa nababalutan lang ng malamlam na pinilakang papel, na umaabot sa apat na tapayan sa tukador ng tsimineya, bawat isa ay may itim na tungko, na lalong nagpapaalala kung gaagong hindi katanggap-tanggap ang kanyang pagiging malinis gaya kung paanong hindi kaaya-aya ang mismong alikabok. Ang kalinisan ay pangalawa sa pagka-maka-diyos, na ginagawa ng ilang tao tulad ng sa kanilang relihiyon.
Ang Ate ko, sa dami ng mga kailangang gawin, ay tutungo sa simbahan sa katauhan ng ibang tao, ibig sabihin, si Joe at ako ang aalis. Sa kanyang pangtrabahong kasuotan, si Joe ay isang maayos at may-karakter na panday; sa kanyang pamaskong kasuotan, ay mas mukhang panakot-uwak sa pagkakataong ito, kaysa anumang bagay. Wala kahit alin man sa suot nya ang kasya sa kanya o mukhang sa kanya; at wala alin man sa suot nya ang wasto sa kanya. Lumabas sya mula sa kanyang silid sa kasalukuyang masayang okasyon, habang ang mga masasayang kampana ay tumutugtog, na larawan ng kalungkutan, sa isang buong Linggo ng penitensya. Para sa akin, palagay ko ang tingin sa akin ng Ate ko ay isang maysala na dinakip ng isang Komadronong Pulis (sa aking kaarawan) na dinala sa kanya, upang patungan ng karampatang kaparusahan sa kalapastangan sa batas. Lagi akong tinatrato na para bang ipinilit kong ako ay ipanganak nang hindi naaayon sa panahon, relihiyon, at moralidad, at salungat sa mga mapag-udyok na argumento ng mga matalik kong kaibigan. At kahit kung bibihisan ako ng mga bagong kasuotan, ang mananahi naman at tila inutusan gawin ito na parang sa isang koreksyunal, at para hindi ako bigyan ng pagkakataong maigalaw ang aking mga braso.
Si Joe at ako ay tutungo sa simbahan, samakatuwid, magiging mga kaaba-abang tanawin sa mga maawaing isipan. Subalit, walang halaga ang dinaranas kong pisikal na paghihirap kumpara sa paghihirap ng aking kalooban. Ang mga takot na dumarating sa akin sa tuwing lalapit si Gng. Joe sa loob ng kusina, sa labas ng silid, ay katumbas lang ng ngitngit na lumalagi sa aking isipan sa mga bagay na nagawa ng aking mga kamay. Sa bigat ng aking masamang lihim, inisip ko kung sapat ba ang kapangyarihan ng Simbahan upang salagan ako mula sa pahihiganti ng isang masamang lalake, kung ibubunyag ko an gaming napagusapan. Naisip ko na sa oras na mailabas ang mga anunsiyo at sabihin ng seserdote, “Sasabihin nyo na ngayon!” ay ang tamang oras upang ako ay tumayo at humingi ng pribadong pag-uusap sa sakristiya. Malayo ako sa kasiguraduhan na hindi ko gigimbalin ang aming munting katipunan sa ganitong mabigat na hakbangin, kundi dahil sa araw ‘yon ng Kapaskuhan at hindi Linggo.
Si G. Wopsle, ang kalihim ng simbahan, ay makikisalo sa amin ng hapunan; at si G. Hubble na gumagawa ng mga gulong at si Gng. Hubble; si Tito Pumblecook (tiyuhin ni Joe, subalit itinakda ni Gng. Joe), na isang mahusay na mangangalakal ng mga kandilabra sa kalapit na bayat, na dumating sakay ng sarili nyang karwahe. Ang hapunan ay sa ganap na ala una y media. Nang dumating kami ni Joe sa bahay, nadatnan namin na nakaayos na ang lamesa, at si Gng. Joe ay nakabihis, at ang gayak ng hapunan, at bukas na ang tarangkahan ng pinto (hindi nangyayari ito sa ibang mga oras) para sa mga papasok, at lahat ay napakaganda. Pero wala paring anumang balita tungkol sa naganap na nakawan.
Dumating ang takdang oras, na hindi man lang nagpaluwag sa aking kalooban, at nagdatingan ang mga bisita.
** pie – torta? empanada?
February 2nd, 2012 at 19:16
kotsengkuba:
pie – some of us used the Spanish ‘pastel’ (perhaps not really a Filipino word, but torta and empanada look different)
Hmmm…maybe we can construct some sort of glossary? (we’ll be using these words again)
February 7th, 2012 at 16:50
from “The soldiers were in front of us” to ”He’s a gentleman, if you please, this villain.”
(sorry for the delay. im still game, but would like to request pls for 2 weeks, to finish each assignment)
Ang mga sundalo ay nasa harapan namin, ma-lawak-lawak ang kanilang linya, may patlang bawat tao. Tinatahak namin ang sinimulan kong daan, kung saan umiwas ako sa kaulapan ng hamog. Hindi sumulpot muli ang hamog, o malamang hinawi na ito ng hangin. Sa ilalim ng masilaw na pulang araw ng dapithapon, kitang-kita ang parola, ang gibet, at ang moog, sa paligid ng mala-tubig na nangungungang kulay sa paligid.
Habang kumakabog ang dibdib ko nang parang isang panday, pasan sa malapad na balikat ni Joe, nilibot ko ang aking paningin, hanap ang anumang senyales ng mga preso. Wala akong makita, walang marinig, Ilang beses akong inalarma ng panghihip at malalalim na paghinga ni G. Wopsle, subalit paglaon, pamilyar na ako sa tunog nito, at kaya nang ibukod sila sa tinutugis. Nagulantang ako nang marinig na parang may kumikikil, pero kalembang lang pala ng tupa. Huminto ang mga tupa sa kanilang pagkain at tumingin nang parang nahihiya sa amin; at ang mga baka, pagkapihit ng kanilang mga ulo paiwas sa hangin at niyebe, ay parang galit na tumitig, parang kami ang may kagagawan ng kanilang kinayayamutan; subalit, bukod sa mga ito, at ang pangangatog ng palipas na araw sa bawat dahon ng damo, walang patid ang mapanglaw na katahimikan ng latian.
Ang mga sundalo ay lumalakad papunta sa lumang moog, at sumusunod kami sa likuran, nang bigla na lamang, napatigil kaming lahat. Dahil umabot sa amin, dala ng hangin at ulan, ang isang mahabang sigaw. Umulit ito. Sa kalayuan pa ng kanluran nanggagaling, pero mahaba at malakas ang dating nito. Aba, parang may dalawa o higit pang pinagsamang sigaw—kung susuriin mula sa gulo ng ingay.
Dahil dito ang sarhento at ang kalapit na kasama ay pabulong lang nag-uusap, nang makalapit kami ni Joe. Pagkatapos nang ilang saglit pang pakikinig, si Joe (mahusay na magpasya) ay sumang-ayon, at si G. Wopsle (palpak na magpasya) ay sumang-ayon. Ang sarhento, isang desisdong lider, ay nag-utos na ang ingay ay di dapat tugunin, subalit ang direksyon namin ay dapat na baguhin, at ang mga tauhan nya ay dapat lumapit nang matulin, “on the double.” Kaya, lumiko kami pakanan (kung san ang Kanluran) at si Joe ay tumakbo nang nakakabibilib kaya napahawak ako nang mahigpit sa kinauupuan.
Takbo na talaga, at tinatawag ni Joe ito ng dalawang tanging salitang parati nyang sinasambit–“ang tuliro” Pababa sa bangketa at pataas sa bangketa, at talon sa mga bakuran, plakda sa mga dike, at lusob sa mga maliligasgas na lupa: walang pakialam ang mga tao kung san sila mapatapak, Habang papalapit kami sa mga sigaw, naging mas malinaw na hindi iisang boses lang ang may gawa nito. Minsan, parang tumitigil ito ng buo, kaya’t tumitigil din ang mga sundalo. Kapag lumakas na naman, apura ulit ang mga sundalo nang mas matulin pa, at kami kasunod nila. Ilang sandali pa, nang mapa-lapit na kami, rinig na ang isang boses na nagsasabing “Mamamatay tao!,” at ang isa pang sigaw “Kriminal, Mga Puga! Guard! Nandito ang mga takas na kriminal!” Pagkatapos, ang dalawang tinig ay parang nabusalan habang nagbubuno, tapos babanat na naman. Kapag nagkaganito, parang usang takbo na naman ang mga sundalo, pati na rin si Joe.
Lumusob nauna ang sarhento, nang malapit na kami sa ingay, Ang dalawang tauhan nya ay lumapit na rin at dumikit sa kanya. Ang kanilang mga boga ay naikasa at nakatutok na nang dumating kami.
“Andito ang dalawa!” Hingal ng sarhento, humahapo sa gilid ng kanal, “Sumuko na kayong dalawa! Nataranta ako sa inyo, mga hayop! Maghiwalay kayo!”
Ang tubig ay tumitilamsik, at ang putik ay tumatalksik, at mga mura ay nabibitawan, at mga palo ay naibibigwas, hanggang marami pa ang lumusob sa kanal para tulungan ang sarhento, at hinila, pinaghiwalay sila, ang preso na kilala ko at ang isa pa, Pareho silang duguan at hinahapo at nagmumura at nagpupumiglas; pero totoong kilala ko sila pareho.
“Tignan nyo!,” sabi ng kakilala kong preso, pinupunas ang dugo nang kanyang sirang manggas, at pinapagpag ang nabunot na buhok sa kanyang mga daliri, “Kinuha ko sya! Isinuko sa inyo! Tandaan nyo!”
“Hindi ito importante!”sabi ng sarhento,”walang buting maidudulot sa iyo ito, pareho lang kayo ng problema. Posas!”
“Hindi ko inaasahang makabubuti sa akin lahat ito. Ayaw kong mas bumuti pa kung ano na ko ngayon,“ sabi ng preso ko, humahalakhak “Hinuli ko sya. Alam nya yon. At tama na ito para sakin.”
Yaong isa pang preso ay nangigitim na at bukod sa lumang pasa sa kanyang kaliwang pisngi, mukhang bugbog at gutay-gutay sya sa buong katawan. Hindi man lang sya makahinga para makapagsalita, hanggang sa pareho na silang naiposas, pero napasandal ang isang ito sa isang sundalo para hindi sya matumba.
“Tignan mo guard,–tinangka nya akong patayin!” ang una nyang salita.
“Subukang patayin?” nanghahamak na sabi ng preso ko, “Subukan at hindi tuluyan? Hinuli ko siya at isinuko, ito ang ginawa ko. Hindi lang pinigilan makatakas sa latian, kundi kinaladkad ko sya papunta dito—kinaladkad nang ganitong kalayo pabalik. Isa syang maginoo, kung mamarapatin nyo, itong tarantadong ito.”